Amerika Birleşik Devletleri Tütün Karşıtı

http://195.142.135.65/who/tobacco/tobaccoABDceviri.HTM
Çeviren Taylan Doğan, Gazi Üniversitesi (18 Şubat 2002) 

Günümüzde Birleşik Devletler hükümeti, dış pazarlara açılan Amerikan tütün ürünlerindeki paketleme, pazarlama ya da dağıtım konularına herhangi bir müdahalede bulunmamaktadır. Gelişmekte olan ülkelere satılan sigaradaki katran ve nikotin düzeyi, iç pazardaki sigaraya oranla çok yüksektir. Aynı zamanda iç pazarda bir zorunluluk olan yasal uyarı yazısı, ihraç edilen sigaralar için şart koşulmamaktadır. Üstelik bu tütün firmaları, gelişmekte olan ülke çocuklarına satışlarını yoğun bir şekilde sürdürmektedir. Olağan reklam ve satış yöntemlerinin yanında ünlülerin kullanıldığı tanıtımlar, gençliği hedef alan rock konserleri ve spor karşılaşmaları, firma adını taşıyan giysilerin (çocuk giysileri bile) dağıtımı gibi yollar izlenmektedir. Daha da rahatsız edici olanı, çocuklara ücretsiz sigara dağıtma ya da çocuklara sigara satmak üzere başka çocuklar kiralama gibi ABD’deki kanun dışı pazarlama uygulamalarının sürdürülmesidir. Gelişmekte olan ülkeler kendi tütün denetim düzenlemelerini kolaylıkla kabul ettirebilecek durumdadır; ancak etkili düzenlemeleri uygulamada oldukça yetersiz kalmaktadırlar. Bunun nedenlerinden biri, Birleşik Devletler hükümetinin önceki dönemlerde, kendi tütün denetim düzenlemelerinin bazı ülkelerde uygulanmasını kolaylaştırmak için perakende satış cezası (Serbest Ticaret Kanunu, bölüm 301) adı altında bazı tehditlerde bulunmasıdır. Böylece Amerikan tütün ürünlerinin pazarlanması kolaylaşmıştır. Pazarlanan Amerikan sigaralarının artışıyla birlikte bu ülkelerde sigara kullanımı da hızla artmıştır. Örneğin Tayvan’da 1980’lerin ortalarında sigara kullanımında görülen %11’lik düşüş, 1987’de Tayvan hükümetinin, bu ülkelerin, kapılarını Amerikan tütün ürünlerine açması için zorlanması üzerine neredeyse eski halini almıştır. Bu uygulama Clinton hükümeti tarafından askıya alınmış olsa da federal kanuna aykırı değildir ve Bush hükümeti tarafından yeniden yürürlüğe konabilir.

Gelişmekte olan ülkelerde yaygınlaşan bu sigara sorununu engellemek, Birleşik Devletler hükümetinin sigara firmalarına paketleme, satış ve dış dağıtım konularında uygulayacağı sıkı düzenlemelerle mümkün olacaktır. Acaba bu siyasal istemler bu tür bir düzenlemeyi zorlayabilecek mi? Günümüze kadar, Millet Meclisi (ABD), Birleşik Devletler tütün firmalarının dış ticarette sınırlandırılması konusunun üzerinde az da olsa durmuştur. Yasa tasarıları Senatoya (Evrensel Tütün Anlaşması bölüm 1415, tarih 1998) ve Beyaz Saray’a ( Tütün Kaçakçılığının Önlenmesi Hakkındaki Kanun, 2503, tarih 1999 ; Çocukların Tütünden Korunması Hakkındaki Kanun, 2914, tarih 1999) sunulmuştur. Ancak Başkan Bush ve Cumhuriyetçiler yönetimindeki Millet Meclisi ile bu düzenlemelerin sağlıklı biçimde yürütülmesi pek de olası görünmemektedir.

Millet Meclisi’nin tütün endüstrisinin denizaşırı uygulamalarını engellemeye yönelik bu tutumları, yurtiçi tütün politikasında olduğu gibi büyük ölçüde Amerikan kamuoyuna bağlıdır. Halkın tütün endüstrisine olan düşmanlığı Clinton yönetimini, sonradan Yüksek Mahkemece kaldırılan FDA(Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi) tütün düzenlemelerini de içeren tütün karşıtı politikaları duyurması yönünde cesaretlendirmiştir. 1998’de ne yazık ki tütün karşıtı düzenlemelere olan kamu desteğinde, milyonlarca dolarlık halkla ilişkiler kampanyaları düzenleyen tütün endüstrisinin etkisiyle büyük bir düşüş görülmüş, bunu da Meclis tarafından onaylanmış ayrıntılı tütün denetim yasa tasarısının işlerliğini yitirmesi izlemiştir.

Burada rapor edilen örnek grup çalışmasının üç ana amacı şunlardır:

1) Bir grup Birleşik Devletli tütün karşıtı eylemcilerin uluslararası tütün sorunları ile ilgili güncel bilgilerini, inançlarını, davranışlarını değerlendirmek,

2) Bu çalışmaların tütün denetimi gündemindeki önemini göstermek,

3) Etkili kampanyalar düzenlenerek halk desteğinin sağlanması ve bu yolla Amerikan denizaşırı tütün ticaretinin federal düzenlemelerle sağlıklı bir hale sokulması.

Birleşik Devletler tütün karşıtı eylemcilere yoğunlaşmamızın iki nedeni vardır. Birincisi, üniversite öğrencileri üzerinde yapılan örnek araştırmada görüldüğü gibi, çok az Amerikalı yetişkin uluslararası tütün sorunları ile ilgili bilgi sahibidir. İkincisi, tütün sorunu ile ilgili geleceği koruma kampanyası, tütün karşıtı çalışmalarla ilgilenen, tütün ve sağlık konularında endişelenen duyarlı vatandaşlar tarafından kolaylıkla başlatılıp yürütülebilir. Yeni modellerinin yayılmaya başlaması ve eylemcilerin önceki çalışmalarının etkisiyle geniş kitlelerin bilgilendirilmesi ve harekete geçirilmesi kolaylaşmaktadır.

Massachusetts’te çalışan yerel tütün karşıtı eylemcilerle birlikte verimli bir yerel tütün denetim programı yürütülmek üzere üç örnek grup yönetilmiştir. Örnek grubun toplantıları iki bölüme ayrılmıştır: Birleşik Devletler tütün endüstrisindeki uygulamaların genel bir tartışması ve on adet görüş iletisi taşıyan, tütün denetim kampanyasını destekleyici genel düşünce bildirisi.

YÖNTEMLER

 

SONUÇLAR

Tütün Denetiminde Öncelikli Konular

Yapılan ankette her örnek grup, listesini uluslararası tütün denetimindeki önemli konulara göre sıralamıştır.
 Öncelikli konular şunlardır:
1) tütün ürünleri kullanan gençlik, 
2) İkinci el sigara, 
3) Ailevi sigara alışkanlığının gençler üzerindeki etkisi, 
4) Tütün endüstrisine karşı yapılan reklamlar. Sonraki tartışmalarda uluslararası tütün denetimiyle ilgili kendiliğinden endişelenen katılımcılar, üç örnek grubun yalnızca birini oluşturmaktaydı.

Uluslararası tütün denetimine gereken önemi neden vermedikleri sorulduğunda örnek grup üyeleri kendi topluluklarında tütün denetiminin göz ardı edilen bir konu olduğunu açıklamışlardır. Katılımcılardan biri: “ Bence öncelikle bu ülkedeki insanlar değişmeli, bu değişimden önce de – bu büyük bir mücadele gerektirir – insanları eğitmeliyiz.” demiştir. Başka bir katılımcıysa, uluslararası ticaretteki tütün firmalarını etkilemek için gereken kişisel anlayış gücünün olmadığını belirtmektedir.

Uluslararası Tütün Denetimi Sorunları

Belirleyici konular üzerinde yapılan görüş bildirileri göstermiştir ki; bir örnek grup üyeleri uluslararası konulardan büyük ölçüde habersizken, diğer iki grup üyeleri değişen oranlarda bilgi sahibidir. Bahsedilen önemli konular şunlardır:

Uluslararası pazarların önemi. Katılımcılardan biri uluslararası tütün satışlarıyla, Birleşik Devletlerdeki politik durum arasında doğrudan bir bağ olduğunu ifade ederek, “ Çok güçlü bir düşmanla karşı karşıyayız...
Eğer yabancı pazarları onlara serbestçe bırakırsak, yakında iç pazarda da bizim üzerimizde güç kurarlar” demiştir. Başka bir katılımcı da benzer biçimde ifade etmiştir: “ Ülkedeki tütün endüstrisinin gücü uluslararası satışlarla desteklenmiştir, bu da bizim endüstriye müdahalemizi zorlaştırmaktadır.”

Denizaşırı Satışlar ve Pazarlama Uygulamaları. Genel tartışma sırasında katılımcılardan biri denizaşırı satılan sigaraların daha yüksek katran ve nikotin içerdiğini ifade etmiştir. Sözü edilen satışlar ve pazarlama uygulamalarında amacın çocukları sigaraya bağımlı hale getirmek olmaması gerektiği not edilmiştir.

Açık Pazarda Birleşik Devletler Hükümetinin Rolü. Bir katılımcı Serbest Ticaret Kanunu, bölüm 301’i bir örnekle açıklamıştır: “Eğer bir Japon ‘Biz Amerikan sigarası istemiyoruz’ derse, biz ( Birleşik Devletler ) de bazı yaptırımlar uyguluyoruz. Çoğu ülkenin bu yaptırımlara karşı gücü yetmiyor ve kabul etmek zorunda kalıyorlar.”

Başka bir katılımcı da Koreli-Amerikalı bir dostu tarafından anlatılan bir olayı aktarmaktadır. Kore hükümeti, Birleşik Devletler Ticaret Temsilcisinden tütün kullanımının engellenmesi yönündeki yönetmeliğe onay istemiştir. Katılımcı , “Açık bir şekilde, Kore hükümetiyle bizim hükümetimiz arasında bir anlaşma muhtırası görülüyor, yani yabancı bir ülke olmasına rağmen tütün kullanımını düzenleyen herhangi bir kural yok.” Şeklinde bir açıklamada bulunmaktadır.

Tartışmalarda, ticaret kurallarının uygulanması için diplomatik baskı yapılması konusunda fikir bildiren katılımcılar, genelde Birleşik Devletler hükümetinin yabancı pazarlara açılma konusunda yaptıkları girişimi onaylasalar da, tütün gibi zararlı ürünlerin ticaretini uygun bulmamaktadırlar. Bir katılımcı konu hakkında, “ Bu utanç verici bir durum.... hükümetin yurtdışına reklamını yaptığı ürünler insanlara zarar veren şeyler, çoğu ülkemizde yasaklanmış ya da büyük oranda sınırlandırılmış ürünler.” diye konuşmuştur.

 

Görüş Bildirilerinin Yorumu

Genel tartışma oturumundan sonra katılımcılar 10 adet görüşü, politik açıdan etkin Amerikalıların harekete geçmeleri ve hükümet yetkililerine uluslararası tütün sorunları hakkında yazılı ya da sözlü fikir bildiriminde bulunmaları için, ikna edicilik sırasına göre dizer. Tablo 1’de görüldüğü gibi, görüş bildirileri öncelikle örnek grubun üzerinde durduğu konulardan seçilmiştir. 

1) Çocuklara kasıtlı bir biçimde sigara satılması, 
2) Dünya genelinde sigaranın yol açtığı ölümlerin üzücü artışı, 
3) Amerika’nın yurtiçinde sigarayla savaşırken, yurtdışında dünyanın en büyük tütün ihracatçısı olması, 
4) Birleşik Devletlerin denizaşırı ülkelerden sağladığı kazançların temelinde genç pazarın önemli rolü.