SİGARA VEYA SAĞLIK KONUSUNDA EN SIK
SİGARA VEYA SAĞLIK KONUSUNDA EN SIK SORULAN 50 SORU VE CEVAPLARI, Sağlık Bakanlığı, Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Tütün ve Tütün Ürünleri Mücadele ve Kontrol Şube Müdürlüğü, 00.00.0000,
Hazırlayanlar:
Sağlık Bakanlığı, Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Tütün ve Tütün Ürünleri
Mücadele ve Kontrol Şube Müdürlüğü
Prof. Dr. Nazmi Bilir, Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı AD.
1. Zararsız sigara var mıdır?
Hayır. Sigaranın hiçbir türü zararsız değildir ve insan sağlığına zarar verdiği
halde satışına ve reklâmına izin verilen yegâne ticari mal sigaradır.
2. Az sayıda sigara içmek zararsız olabilir mi?
Hayır. İçilen her sigaranın insan sağlığına zararı vardır. Otopside, az sayıda
sigara içenlerin akciğerlerinde bile bozukluklar saptanmıştır. Öte yandan sigara
içenlerin büyük bir bölümü az sayıda sigara içmeyi başaramamaktadır.
3. Sigaranın sağlığa zarar vermesi ne kadar süre sonra olur?
Sigaranın sağlık üzerine olan zararları sigaranın içildiği anda başlar. Sigara
dumanı ağız, dil, boğaz, yemek borusu, nefes boruları, akciğerler ve mideye
doğrudan ulaşır. Dumanın içinde bulunan zararlı maddeler de saniyeler içinde kalp,
beyin, kan damarları, böbrekler, mesane gibi pek çok organa ulaşır ve zarar verir.
4. Nikotin vücutta ne gibi etkiler yapar?
Nikotin vücuda ilk olarak girdiğinde beyin ve sinir sistemini uyarır, ancak
sondaki alınışlarda beyin ve sinir sistemi üzerinde baskılayıcı, uyuşturucu etki
gösterir. Nikotin ayrıca kan basıncını yükseltir, nabız sayısını arttırır, sindirimi
yavaşlatır, kanın damarlar içindeki dolaşımını bozar, organların yeterli kan almalarını
engeller. Çok yüksek dozlarda alındığında bulantı ve kusmaya neden olur, solunum
felci yaparak ölüme yol açar.
5. Sigara dumanı içindeki hangi maddeler hastalık yapar?
Dumanda bulunan katranın içinde 4000 dolayında kimyasal madde vardır.
Bunlar arasında bulunan asitler, alkol aldehitler, ketonlar, siyanür, karbon monoksit
gibi maddeler doğrudan zehir etkisi gösterirler ve organlarda tahribat yaparlar. Kalp
hastalıkları, akciğer kanseri, vücuttaki başka kanserler (gırtlak kanseri, mesane
kanseri, yemek borusu kanseri, rahim kanseri v.b.) bronşit, amfizem gibi pek çok
hastalığın sigaraya bağlı olarak meydana geldiği bilimsel olarak kanıtlanmıştır.
6. Dumanda bulunan karbon monoksitin etkileri nelerdir?
Sigara dumanının içinde %4 oranında karbon monoksit bulunur. Bu gaz,
alyuvarlardaki hemoglobine bağlanarak hemoglobinin oksijen taşımasını engeller.
Sigara içenlerde hemoglobinin oksijen taşıma kapasitesi %2.5 ile %15 arasında
azalır. Bunun sonucunda organlar yeterli oksijen alamazlar. Özellikle beynin yeterli
oksijen alamaması sonucu düşünme, karar verme, net görme ve işitme gibi önemli
bazı fonksiyonlarında zayıflama olur. Karbon monoksit ayrıca damarlarda kolesterol
depolanmasına yol açar.
7. Bu maddeleri solumanın zararlı etkileri geçici değil midir?
Evet, bu etkiler geçicidir. Ancak tiryakiler sık aralıklarla sigara içerler. Bu
durumda sigara dumanına bağlı etkilerin düzelmesi mümkün olmamaktadır.
8. Sigaranın bütün zararları kalıcı ve sürekli midir?
Hayır, eğer iş işten geçmeden sigara bırakılırsa vücut kendini yenileme fırsatı
bulabilir. Sigarayı bırakanlarda özellikle kalp hastalığı ve kanser riskinde azalma
olmaktadır. Sigarayı bıraktıktan sonra bir yıl geçince kalp krizi riski yarıya inmektedir.
On yıl sonra ise kalp hastalığı ve kanser riski sigara içmemiş bir kişi ile eşit düzeye
yaklaşmaktadır.
9. Filtreler koruyucu mudur?
Filtreli sigara içenlerde kanser riski filtresiz sigara içenlere göre biraz daha
azdır. Ancak hangi tür filtre kullanılırsa kullanılsın kanser olma riski hiçbir zaman
ortadan kalkmamaktadır.
10. Katran ve nikotin miktarı az olan sigaraların da zararı var mıdır?
Bazı ülkelerde nikotin ve katranı azaltılmış sigaralar bir süreden beri
denenmektedir. Ancak bu sigaraları içenlerde de risk çok yüksektir. Ayrıca sigara
içenler, nikotin ve katranı az olan sigarayı daha fazla sayıda içmektedirler.
11. Mentollü sigaraların riski nasıldır?
Mentollü sigaraların riski diğerlerinden farklı değildir, mentollü sigaralar da
sağlık için aynı derecede zararlıdır.
12. Sigaranın kanser yaptığı bilimsel olarak ispatlanmış mıdır?
Evet. Sigara bütün kanser ölümlerinin üçte birinden sorumludur. Akciğer
kanserlerinin ise %85’i sigara nedeniyle olmaktadır. Bunun dışında sigaranın ağız,
boğaz, yemek borusu, gırtlak, mesane, rahim, pankreas, böbrek vb. kanserlerin
meydana gelmesinde de rolü vardır.
13. Sigara, kansere nasıl yol açmaktadır?
Sigara dumanı içinde 43 tane kanser yapıcı madde bulunmaktadır. Bunların
bazıları kanseri başlatan, bazıları da kanserin ilerlemesine yol açan maddelerdir.
14. Akciğer kanserinin iyileşme şansı nasıldır?
Akciğer kanserine yakalanmış olan bir hastanın iyileşme şansı çok azdır.
Başka bazı kanserlerin tedavisinde sağlanan önemli gelişmelere karşın akciğer
kanserinin tedavisi bakımından başarılı sonuç daha azdır. Akciğer kanserli her on
hastadan ancak bir tanesi 5 yıl yaşayabilmektedir. Diğerleri kısa süreler içinde
hayatını kaybetmektedir. Tedavisi yeterince başarılı olmadığına göre akciğer
kanserinden korunmaya öncelik vermek gerekmektedir, Bu da sigaradan uzak
durmakla mümkündür.
15. Sigara başka akciğer hastalıklarına da yol açmakta mıdır?
Sigara bronşit ve amfizem oluşumunda da başlıca etkendir.
16. Sigara içen bir kişi dumanı içine çekmezse, yine de tehlikesi olur mu?
Olur. Sigara dumanı içeriye çekilmese bile temas ettiği yerlerde (dudak, dil,
ağız içi, yemek borusu, gırtlak) tahribata yol açar. Ayrıca duman içeriye çekilmese
bile yine de bir miktar duman akciğerlere gitmektedir.
17. Sigara içenler neden öksürürler?
Sigara dumanı asit özelliktedir. Asit ve duman içindeki başka tahriş edici
maddeler öksürüğe yol açar. Sigara içenlerin çoğu özellikle sabahları olmak üzere
öksürürler. Soluk boruları içinde yabancı maddelerin nefes yollarına kaçmasını
engellemek amacı ile ince tüycükler vardır. Sigara dumanı bu tüycüklerin hareketini
bozar. Böylece yabancı maddelerin nefes yollarına girmesi mümkün olur. Gece
sigara içilmediği zaman tüycüklerin hareketi biraz düzelir ve gündüz nefes borularına
girmiş olan yabancı maddeleri dışarı atmak amacı ile tüycükler çalışmaya başlar ve
böylece öksürük olur. Öksürüğün oluşunda bu mekanizmanın da rolü vardır.
18. Sigara içmek kalbe etki yapar mı?
Evet yapar. Sigaranın insan vücudunda en çok etki yaptığı organların başında
kalp gelir. Kalp hastalıkları ve beyin kanaması nedeni ile olan ölümlerin üçte biri
sigaraya bağlıdır.
19. Sigaranın gebe kadına ve bebeğine zararı var mıdır?
Gebe bir kadın sigara içtiği taktirde gebeliğin düşükle veya ölü doğumla
sonlanması olasılığı artmaktadır. Ayrıca bebek canlı olarak doğduğunda da doğum
ağırlığı normalden daha az olmaktadır. Sigara içen annelerin bebeklerinde
doğumdan hemen sonraki dönemde meydana gelen ölümlerde daha fazla
olmaktadır.
20. Doğum kontrol hapları ile sigaranın etkileşimi olur mu?
Doğum kontrol hapları bazı kalp hastalıklarının riskini arttırabilmektedir.
Doğum kontrol hapı kullanan bir kadın aynı zamanda sigara da içiyorsa kalp hastalığı
riski daha fazla artmaktadır. Dolayısıyla
21. Sigaranın başka sakıncaları da var mıdır?
Sigaranın daha pek çok sakıncası vardır. İştah kaybından, çeşitli alerjilere ve
hafıza kayıplarına kadar çeşitli zararları vardır. Ayrıca sigaranın bazı ilaçlarla da
etkileşimi söz konusudur. Sigara bazı ilaçların etkisini azaltırken bazılarının etkisini
de arttırmaktadır. Dolayısıyla hem ilaç dozlarının ayarlanmasında güçlük olmakta
hem de faydalı olması beklenen ilaçların zararlı olması mümkün olmaktadır.
22. Sigara bu kadar değişik ve çok sayıda etkileri nasıl yapabilmektedir?
Sigara dumanında bulunan katran içinde sayıları 4000 dolayında çeşitli
kimyasal maddeler vardır. Bunların da vücuttaki çeşitli organlar üzerinde değişik
sağlık etkileri olabilmektedir.
23. Neden sigara içenlerin hepsi akciğer kanserine yakalanmıyor?
Sigara tiryakilerinin %10-15 kadarı akciğer kanserinden ölür. Bundan çok daha
fazlası da kalp hastalığı nedeniyle hayatını kaybeder. Bu iki hastalık sigara
tiryakilerinin başlıca ölüm nedenidir. Başka nedenlere bağlı ölümler de sigara
içenlerde içmeyenlere göre daha fazladır. İnsanlar çok çeşitli hastalıklar nedeniyle
öldükleri için hepsinin de akciğer kanserinden ölmeleri söz konusu değildir. Ancak
sigara içenlerde akciğer kanserinden ölme riski, sigara içme süresi ve günde içilen
sigara sayısı ile ilgili olmak üzere, sigara içmeyenlere göre 10 ile 25 kat daha fazladır.
Ayrıca sigara içenler içmeyenlere göre daha erken yaşta ölmektedir.
24. Sigara içmeyenler de akciğer kanserine yakalanır mı?
Akciğer kanseri sigaradan başka nedenlere bağlı olarak da meydana gelebilir
ve sigara içmeyenler de akciğer kanserine yakalanabilir. Ancak sigara içmeyenlerde
akciğer kanseri son derece ender görülür. Ancak son yıllarda hiç sigara içmediği
halde işyerinde ve evlerinde pasif olarak sigara dumanına maruz kalanlarda sıklıkla
akciğer kanserine rastlanmaktadır.
25. Hava kirliliği akciğer kanserine neden olabilir mi?
Belki, ancak çok az oranda. Büyük kentlerde ve sanayi bölgelerinde
yaşayanlar arasında akciğer kanseri hafifçe yüksek bulunmaktadır. Ancak bu
bölgelerde yaşayanlar sigara da içiyorlarsa akciğer kanserine yakalanma riskleri
daha fazla olmaktadır.
26. Bir süredir sigara içiyor olsam, sonra bırakabilir miyim?
Sigaraya bağımlılık meydana geldikten sonra bırakmak daha zordur.
Başlangıçta devamlı yapılan bir alışkanlık şeklinde olan sigara içme davranışı, bir
süre sonra nikotin bağımlılığına dönüşür. Bu dönemde sigarayı bırakmak daha zor
olmakla birlikte yine de bırakılabilir. Ama önemli olan, bağımlılık meydana gelmesine
izin vermeden, mümkün olduğu kadar erken dönemde sigarayı bırakmaktır.
27. Sigara gerçekten bağımlılık yapar mı?
Evet, sigara da alkol ve bazı ilaçlar gibi gerçek anlamda bağımlılık yapar.
Sigara tiryakilerinin kontrolsüz olarak düşünmeden sigara yakmaları, uzunca bir süre
içmedikten sonra üst üste birkaç sigara içmeleri bu bağımlılığın göstergeleridir.
28. Sigarayı bırakanlarda “yoksunluk belirtileri” görülür mü?
Sigara tiryakisi olan bir kişi sigarayı bırakınca terleme, kalp hızının değişmesi,
hazımsızlık, uyku bozukluğu, sinirlilik hali gibi belirtiler gösterirler. Bu belirtiler bir
hafta içinde azalır, ancak tamamen kaybolması birkaç hafta alabilir.
29. İnsanlar sigaraya neden başlıyorlar?
Özellikle gençler arasında “arkadaş etkisi” sigaraya başlamanın başlıca
nedenidir. Bunun dışında büyükleri taklit etmek, kendini bağımsız hissetmek,
başkaldırmak, kendisini büyümüş hissetmek gibi nedenler sigaraya başlamanın
önemli gerekçeleri olmaktadır.
30. Sigarayı daha çok ne tür insanlar içmektedir?
Sigara alışkanlığı ile eğitim, kültür ve ekonomik güç arasında ters bir ilişki
vardır. Sigara alışkanlığı eğitimi ve gelir düzeyi az olan kişiler arasında daha fazladır.
31. Türkiye’de ne kadar insan sigara içmektedir?
Türkiye’de 15 yaşın üzerindeki kişiler arasında sigara içenlerin oranı %40
dolayındadır. Bir diğer ifade ile beş kişiden ikisi sigara içmektedir. Bu oran erkeklerde
% 50-60, kadınlarda da %20-25 dolayındadır. Bu değerlere göre Türkiye’de yaklaşık
17 milyon kişinin sigara içmekte olduğu söylenebilir.
32. Bu kişiler ne kadar sigara içmektedir?
Türkiye’de 17 milyon kişinin günde ortalama bir paket sigara içtiği
varsayıldığında, her gün 17 milyon paket sigara içildiği hesaplanır. Sigara içenlerin
sigara satın almak için harcadıkları para yılda yaklaşık 25 milyar YTL’dir.
33. Türkiye’de sigara içenlerin sayısı artıyor mu?
Gelişmiş ülkelerin pek çoğunda sigara içme alışkanlığı azalma göstermektedir.
Ülkemizde de son yıllarda sigara kullanımında hafif azalma gözlenmektedir. Ancak
bu azalma yeterli düzeyde değildir.
34. Sigara alışkanlığı erkeklerde mi kadınlarda mı daha fazladır?
Türkiye’de sigara içme alışkanlığı erkeklerde kadınlara göre daha fazladır.
Özellikle kırsal bölgelerde kadınlar arasında sigara alışkanlığı çok azdır. Ancak
kentlerde yaşayan ve çalışan kadınlar arasında sigara alışkanlığı zamanla artış
göstermektedir.
35. Gençler arasında sigara alışkanlığı ne durumdadır?
Türkiye’de sigaraya başlama yaşı giderek daha küçük yaşlara doğru
inmektedir. Eski yıllarda çoğunlukla askerlik döneminde sigaraya başlanırken
günümüzde ortalama olarak 13.5 yaşında sigaraya başlanmaktadır. Ülkemizde 13
yaşındaki erkek çocukların yarısı, 16 yaşındakilerin de %80’i sigarayı en az bir defa
denemişlerdir.
36. İnsanlar neden sigara içmeye devam ediyorlar?
Sigara bağımlılık yapıcı bir madde olduğu için bir kez sigara alışkanlığı
oluştuktan sonra bu alışkanlıktan vaz geçmek zor olmaktadır. Bununla birlikte sigara
alışkanlığı “vazgeçilmez” bir alışkanlık değildir. Bu konuda kararlı olan pek çok
tiryakinin bu alışkanlıktan kurtulabildiği bilinmektedir.
37. Sigara alışkanlığı nasıl edinilmektedir?
İlk kez sigara içenlerde genellikle, bulantı, baş dönmesi gibi belirtiler olur.
Ancak bir süre sonra sigaranın insanı rahatlattığı, uyarıcı ve zevk verici olduğu da
fark edilir. Bu özelliklerden dolayı bir kez sigarayı denemiş olanlar, bu denemeyi
tekrarlama isteği gösterirler. Bu dönemde alışkanlık ve giderek de bağımlılık gelişir.
38. Sigara içenlerin ne kadarı sigarayı bırakmak istemektedir?
Aslında sigara tiryakilerinin büyük bir bölümü bu alışkanlıklarından hoşnut
değildir ve sigarayı bırakmak istemektedir. Çeşitli araştırmaların sonuçlarından,
sigara içenlerin en az üçte ikisinin sigarayı bırakmak istediği anlaşıce Statemelmaktadır.
39. Sigarayı bırakmak mümkün müdür?
Elbette. Sigarayı bırakma konusunda kararlı olmak önemlidir. Pek çok kişi
sağlık nedenlerinden dolayı sigara alışkanlığından vazgeçmek durumunda
kalmaktadır. Sigaranın neden olduğu kalp hastalığı ve akciğer hastalığı gibi
rahatsızlığı olan kişiler doktor tavsiyesi ile sigarayı bırakmaktadır.
40. İnsanlar sigarayı bırakmayı nasıl başarmaktadır?
Sigara içenlerin önemli bir bölümü sigarayı bırakma konusunda ufak bir teşvik
ve destek beklemektedirler. Ancak sigarayı bırakma konusunda en önemli konu,
sigara içen kişinin, sigarayı bırakma konusunda kendisinin istekli ve kararlı olmasıdır.
Sigara bırakma konusunda batı ülkelerinde daha yaygın olan “sigara bırakma
klinikleri” ülkemizde de açılmaya başlanmıştır. Bu kliniklerden veya her hangi bir
doktordan sigarayı bırakma konusunda yardım istenebilir.
41. Sigarayı bıraktıktan sonra arada bir sigara içebilir miyim?
Kesinlikle hayır. Sigarayı bıraktıktan yıllar sonra dahi olsa bir tek sigara
içilmesi halinde kolaylıkla tiryakiliğe dönülebilmektedir. Bu nedenle sigara
tiryakiliğinden kurtulmuş olan bir kişinin kesinlikle bir daha sigara içmemesi gerekir.
42. İnsanlar sigara içmezlerse tütün üreticilerinin durumu ne olur?
Tütün tarımı yapılan toprakta, başta tahıllar olmak üzere patates, domates,
fıstık vb. pek çok ürün yetişebilir. Dolayısı ile sigara içilmediği zaman tütüne olan
talebin azalması durumunda tütün tarımı yerine başka ürünler yetiştirilebilir. Bu geçişi
sağlamak için bazı ülkelerde üreticilere devlet tarafından destek sağlanabilmektedir.
43. Tütünden dolayı ülkeler fazla miktarda vergi geliri sağlamıyorlar mı?
Evet, tütün ve tütün ürünlerinden alınan vergiler ülkeler için önemli bir gelir
kaynağı oluşturmaktadır. Ancak tütünün zararları düşünüldüğünde bu vergi
gelirlerinin iyi bir gelir kaynağı olarak değerlendirilmesi mümkün olmaz. Öte yandan
ülkenin toplam gelirleri içinde tütünden alınan vergilerin payı sanıldığı kadar da fazla
değildir.
44. Bir anda bütün insanlar sigara içmez hale gelse, bu durum ülke
ekonomisi bakımından sorun yaratır mı?
Kesinlikle hayır. Çünkü bir ülkenin tütünden sağladığı gelire göre, tütünün
neden olduğu sağlık sorunlarının yol açtığı maddi kayıplar çok daha fazladır. Bu
nedenle esasen tütün tarımı karlı bir üretim tarzı olarak kabul edilemez. Ayrıca bir
ülkedeki insanların hepsinin bir anda sigaradan vazgeçmeleri söz konusu olamaz.
Zaman içinde tütün talebindeki yavaş bir tempo ile olan azalma da kolaylıkla başka
tarım ürünleri ile değiştirilerek karşılanabilir. Kaldı ki tütüne ödenen paraların daha
faydalı alanlara yönlendirilmesi ile diğer sektörlerin olumlu yönde etkilenmesi
beklenir.
45. Pasif sigara içimi ne demektir?
Kendisi sigara içmediği halde sigara içilen bir ortamda bulunduğu için sigara
dumanına maruz kalma durumunda pasif sigara içiminden söz edilir. Sigara içenler
nefes alarak dumanı içlerine çektiklerinde duman hava ile karıştığından, duman
içinde bulunan maddeler seyreltik hale gelir. Oysa sigara kendi kendine yanarken
yandan çıkan duman hava ile seyreltilmediği için, bu duman içinde bulunan maddeler
daha yoğundur.
46. Pasif sigara içimi zararlı mıdır?
Evet. Araştırmalar, pasif olarak sigara dumanına maruz kalan kişilerde de kalp
hastalığı, inme ve kanser riskinin arttığını göstermektedir. O halde sigara içen bir kişi
kendisine zarar verdiği gibi, aynı ortamda bulunan (evde eş ve çocukları, işyerinde iş
arkadaşları vb.) diğer kişilerin sağlığını da tehlikeye sokmaktadır.
47. Pasif sigara dumanı maruziyetinin çocuklar üzerindeki etkileri
nelerdir?
Sigara içilen evlerde büyüyen çocuklarda solunum sistemi hastalıkları daha
fazla görülmektedir. Anne ya da babadan birisinin sigara içmesi halinde bu
hastalıkların riski iki katına çıkarken anne ve babanın her ikisinin de sigara içmesi
halinde çocuğun solunum sistemi hastalığı geçirme olasılığı daha da fazla
olmaktadır.
48. Marihuanadan (esrar) yapılan sigaralar daha güvenli midir?
Hayır, marihuanadan yapılan sigaraların dumanında daha fazla miktarda
katran bulunur. Ayrıca mariuhana içenler dumanı içlerine çok derin olarak çekerler ve
uzunca bir süre içlerinde tutarlar. Bu nedenle marihuanadan yapılan sigaralar daha
tehlikelidir.
49. Tütünü çiğnemek zararlı mıdır?
Evet, tütünü çiğnemekle özellikle ağız boşluğu kanserlerinin riski artmaktadır.
Ayrıca tütünün çiğnenmesi sırasında da nikotin kolaylıkla kana karışabilmekte ve
zararlı etki yapabilmektedir.
50. Tütün emme zararlı mıdır?
Evet. Bazı toplumlarda tütün tablet haline getirilerek diş eti ile yanak arasına
sıkıştırılmakta ve suyu emilmektedir. Bu durumda da özellikle ağız boşluğu ve gırtlak
kanseri riski artmaktadır. Ayrıca emilen tütünün suyu içindeki nikotin kana karıştığı
için bu yönü ile de zararlı etki yapmaktadır.