Nefes Alma Özgürlüğü

19 Mayıs 2008 Pazartesi günü işyerleri de dahil olmak üzere kapalı alanlarda sigara içmeyi yasaklayan yasa hayata geçti. Konu ile ilgili olarak, yazarlarımızdan Kamer Yalçın yasağın detaylarını, çevresinin duygu ve düşüncelerini anlatan bir yazı yazmıştı. Kamer Hanım’ın çevresi yasağı olumlu algılamış ama uygulanacağına da pek inanmamışlar. Yasakların her daim delindiği bir ülke olarak endişelerinde haksız değiller ama bu yasağın uygulanması da Kamer Hanım’ın dediği gibi bizlere bağlı. Uygulamada yaşanacak sorunlar bir yana, ben daha böyle bir yasanın yürürlüğe girdiğine bile inanamıyorum. Sanki Türkiye bir kaç on yıl birden atlamış gibi hissediyorum. Yasak devreye girecek deniyordu denmesine de, ben içten içe, yakın bir zamanda insana değer veren böyle bir yasanın Türkiye’mizde hayata geçeceğine inanamıyordum. Sebebi de sigara içenlerin rahatlığı ve Türkiye’deki sigara içmenin çok doğal bir hak gibi görülmesiydi daha ziyade.

Bu yasakla ilgili olarak benim en çok dikkatimi çeken ise tiryakilerin, sigara yasağını destekleyenlere, sigara içmeyenlere karşı takındıkları tavır oldu. Aslında pek şaşırmadım ama yine de hayal kırıklığı da yaşamadım desem yalan olur. Yasağı destekleyenlerin, sigara içenlerin özgürlüğünü kısıtladıklarını, faşist bir düşünceye sahip olduklarını söyleyen tiryakilere rastladık. Hatta yazar Pınar Kür sigara karşıtlarını teröristlere benzettiğini söyledi. (1) Tiryaki olmayıp özgürce sigara içmeyi nefes almaktan öncelikli algılayanlar da sigara içme özgürlüğünü savundular.

İngiliz The Guardian gazetesi, sigara yasağının “milyonlarca Türk için çok büyük bir kültürel şok olacağı”nı belirtmişti. “Gazetenin haberinde, bugünden başlayarak aşamalı olarak uygulanacak sigara yasağının, “bulundukları mekana aldırmaksızın, dokunulmaz bir şekilde sigara yakabilen milyonlarca Türk için büyük bir kültür şoku yaratacağı”öne sürüldü.”(2) deniyordu. Demek ki şok böylesi ilginç, hatta hakarete varan tepkiler verilmesine yol açtı.

Yasak gündeme girene kadar, sigara içmeyenlerin, özellikle çocukların, gençlerin maruz kaldıkları haksızlık pek gündeme getirilmiyordu. Bu da hayal kırıklığımı büyütüyor açıkcası. Sigara içenlerin özgürlüğünü savunanlara sormak lazım: Neden içmeyenlerin temiz nefes alma haklarını bugüne kadar savunmadınız? Sanki bu dünya sigara içenlerin dünyası ve onlara haksızlık yapılıyor. Sanki sigara içmek nefes almaktan öncelikli bir hak ve eylem! Yasakla gelen tepkilerin, ilk şaşkınlık ve şokla verildiğini düşünmek istiyorum. Ne de olsa düne kadar rahatlıkla yapabildikleri bir eylemi, bugün yapamıyorlar.

Tiryakilerin ve savunucuların ilk şaşkınlıkları geçtikten sonra, yıllarca, sigara içmeyenlerin en temel hakkının yani temiz hava teneffüs etme hakkının gasp edildiğini anlayacaklarını ümit ediyorum. Nefes almanın alternatifi yok çünkü… O an nerede bulunuyorsanız, o havayı teneffüs etmek zorundasınız. Ama kimseyi rahatsız etmeden sigara içilebilir. Bunu talep etmenin, içenlerden böyle bir beklenti içinde olmanın neresi faşistçedir, teröristçedir anlamakta zorlanıyorum. Efendim doğrular devlet eliyle zorla empoze edilemezmiş. Bu laf doğru da olsa sorunlarımızı halletmiyor. Madem devletin bu işe karışması doğru değil, keşke tiryakiler işi devlete bırakmasalardı! Keşke bu kadar pervasızca içmeyenlerin nefes alma hakkını -ki alternatifi yoktur-, ihlal etmeselerdi! Çoluk çocuk, hasta, hamile demeden, etraflarındakileri rahat ve umursamazca pasif içiçi yapmasalardı, zehirlemeselerdi! Sigara içme haklarını diğer tüm insani haklardan üstün ve önemli görmeselerdi! Önceliği hep kendilerinin bilmeselerdi! O zaman bu yasak devlet eli ile yapılmak zorunda kalınmazdı.

Etrafa “Denize çöp atmak yasaktır” diye uyarı levhaları asılması ne kadar insanı aşağılayan, küçümseyen bir uyarı ise, okullarda, hastanelerde, işyerlerinde, velhasıl kapalı alanlarda sigara içmeyin demek de o kadar garip! Ama biliyoruz ki denize çöp atanlar olabiliyor. Düne kadar tüm kapalı alanlarda, rahatsız olan var mıdır diye düşünülmeden sigara da içiliyordu. İnsanoğlu kendi kendine başkalarının en temel haklarına saygı gösteremediği zamanlarda, yasak ve cezalarla zorla saygı göstermeye zorlanabiliyor. Buna gerek olabiliyor. Garip ama gerçek…

Ülkemiz için bu yasanın hayırlı olmasını diliyorum. İçimden bir ses olacağını da fısıldıyor…Uygulanmasını da canı gönülden diliyorum. Yasadan bir büyük beklentim daha var: Zaman içinde sigaranın kafalardaki olumlu, karizmatik, havalı algısının da kendi gibi sönüp gitmesine, olduğu gibi algılanmasına vesile olması. Oldugu gibi yani zehirleyen, bağımlılık yapan, zararlı bir madde gibi algılanmasına yardımcı olması.

(1) “Sigara karşıtları terörist gibi”
(2) “Sigara yasağı: Kültür şoku yaşanacak”