Üçüncü el duman,

  

Sigaranın başta akciğer ve gırtlak kanseri, kalp krizleri, hipertansiyon, felçler, KOAH olmak üzere pek çok hastalığın sebebi olduğunu herkes biliyor ama sigara sadece içenlerin değil, içilen ortamda bulunanların sağlığını da tehlikeye atıyor.

 

Sigara içmedikleri halde sigara dumanına pasif olarak maruz kalınmasına dumanaltı olmak veya pasif sigara içiciliği deniyor. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), her sene 600 bin insanın dumanaltı olmaları yüzünden yakalandıkları hastalıklar sebebiyle öldüklerini bildiriyor.

 

Dumanaltı olanlar iki çeşit dumana maruz kalırlar. Bunlardan biri, sigara içen kişinin içine çekip tekrar dışarı üflediği dumandır. Diğeri ise, sigaranın yanması sırasında ortaya çıkan dumandır ki, buna yan duman ya da ikinci el duman ismi verilir. İşte bu yan dumanda sigara içimi sırasında içe çekilen dumanda bulunan karsinojen yani kansere yol açan maddelerin hepsinin bulunduğu gösterilmiştir. Hatta bu duman sigaranın filtresinden geçmediği için, içindeki karsinojen maddelerin içe çekilen dumandan 100 misli fazla olduğu da belirlenmiştir.

 

Pasif sigara içimine bağlı akciğer kanserine, özellikle kocaları ya da babaları sigara içen kadınlarda rastlanır. İkinci el dumana maruz kalanlarda kanser dışında kalp hastalıkları; zatürre, bronşit, orta kulak iltihabı gibi solunum yolları iltihapları ve astım krizleri de daha fazla görülür.

 

Gebe bir kadının sigara dumanına maruz kalması da hem kendi sağlığını, hem bebeğin sağlığını ve hem de gebeliğini olumsuz etkiler. Günde 7 saat veya üzerinde ikinci el dumana maruz kalan annenin düşük doğum ağırlıklı bebek dünyaya getirme riski 1,8, zamanından önce doğum riski 1,6 misli fazladır.

Bir de son senelerde tanımlanan üçüncü el duman kavramı var. Bu terim, sigara içen kişilerin elbiselerine, derilerine, saçlarına ve bulundukları ortamdaki mobilya, perde, halı gibi eşyalara bulaşan dumanı tanımlamak için kullanılıyor.Sigara içmeyenler, sigara içen birinin derisinin, saçlarının ve kıyafetinin 'sigara koktuğunu' hemen fark ederler. Mesela, küçük bir asansöre binen sigara içmiş biri özel kokusuyla kendini hemen ele verir.

Üçüncü el dumanın ikinci elden en önemli farkı, kapalı bir alan, sigara içen kişi ile aynı zamanda paylaşılmadığı zaman bile etkisini göstermesidir. Bir diğer önemli husus da ikinci el duman sadece solunum yoluyla etkili olurken, üçüncü el dumanın sigara içmeyenleri deri ve sindirim sistemi yoluyla da etkileyebiliyor. Uzmanlar, yüzeylerle daha çok temasları olan (halıda sürünen, eşyalara ağızlarını sürten ve birçok şeyi ağızlarına alan, yalayan ve emen) bebek ve çocukların daha çok zarar görebileceklerini ileri sürüyorlar.

Üçüncü el duman, sigara tiryakilerine karşı savaş için yaratılmış uydurma bir kavram değil. Araştırmalara göre, üçüncü el dumanın da tıpkı ikinci el duman gibi sigara içmeyenlerin sağlığını etkileyen bir unsur olabileceği düşünülüyor.

 

Berkeley laboratuvarları tarafından yapılan araştırmaya göre, elbise, mobilya veya duvar kâğıdına yapışan nikotin, oda havasında bulunan nitröz asitlerle birleşerek kısaca TSNA denilen tütüne özgü nitrozaminlerin oluşumuna yol açıyor. Nitröz asit, gazla çalışan aletler ve araba motorlarının çalışması sırasında da ortaya çıkan bir madde. Nitröz asitler nikotinle birleştikleri zaman da TSNA'lar ortaya çıkıyor.

 

Kanserojen yani kanser yapıcı etkileri olan TSNA'ların yanmamış tütünde ve tütün dumanında da bulunduğu biliniyor ama yeni olan, nikotin bulaşmış yüzeylerin nitröz asitle temas etmeleri durumunda 10 misli fazla TSNA oluşması.

Bu yeni üçüncü el duman kavramını çok önemli buluyorum ve özellikle de 'Bizim evde sadece mutfakta, aspiratörün altında sigara içilir' diyerek kendilerini kandıran ve çocuklarının sağlıklarını tehlikeye atan tüm anne-baba, dede ve ninelere de uyarıda bulunmak istiyorum.

 

Üçüncü el duman kavramına göre, kapalı bir alanda meselâ evlerde ve arabalarda sadece başkaları olmadığı zaman değil, asla sigara içilmemesi gerekiyor. Bunun sebebi nikotinin deriye ve diğer yüzeylere sıkıca yapışması ve ortamın havalandırılmasının nikotini uzaklaştırmaya yetmemesi. Sigara içen bir kişinin üstünü başını değiştirmeden ve hatta banyo yapmadan başka ortamlara girmeleri bile sakıncalı.

 

Kendinizi düşünmüyor olabilirsiniz ama çocuklarınızın sağlığını tehlikeye atmaya hiç hakkınız olmadığı aklınızdan çıkmasın.

Bu terimin isim babası benim. Dördüncü el duman terimi, bir apartman dairesinde içilen sigaranın komşuları etkilemesini ifade ediyor. Komşuda içilen sigara dumanının duvarlar ve apartman içi boşluklar aracılığıyla komşu evlerin havasına karıştığı düşünülüyor.

 

Amerika'da 6-18 yaşları arasındaki 5 bin çocuk üzerinde yapılan bir araştırmada kotinin isimli maddenin apartmanlarda yaşayan çocukların kanında, müstakil evlerde yaşayan çocuklarınkine göre yüzde 45 fazla olduğu belirlendi. Kotinin, nikotin parçalanma ürünü olan bir madde ve pasif olarak sigaraya maruz kalmanın kanıtı olarak kabul ediliyor. Bu çocukların kanında kotinin seviyeleri çok yüksek olmamakla beraber pasif dumana maruz kalmanın güvenilir bir sınırı yok. Tek bir sigaranın bile genleri olumsuz etkilediği göz önüne alınacak olursa tehlikenin büyüklüğü daha iyi anlaşılacaktır.

Üçüncü el duman kavramı, kapalı mekânlarda sigara içilmesine karşı çok ciddi bir mücadele içinde olan Sağlık Bakanlığı'mızın ne kadar haklı olduğunu gösteriyor. Dördüncü el duman kavramı ise bu yasağı apartmanlara da taşıması için Bakanlığımızın eline önemli bir koz veriyor. Yakın bir zamanda Bu apartmanın hiçbir yerinde sigara içilemez yazısı görürseniz, şaşırmayın.