New York Belediye Başkanı..

Hürriyet, 18.01.2011, Doğan ULUÇ

Karşıya geçmek için yeşil ışığın yanmasını bekliyorum. Gözüm cephesi dar, içerisi uzun yıllardır aşina olduğum lokantaya takıldı. Birleşmiş Milletler’de çalışanların eve gitmeden önce barında günün dedikodularını paylaşıp yorgunluk attığı lokanta idi bu. İki işçi kapı üstündeki kilitleri çözdü, inşaat izni belgelerini yerleştirdi. Pencereye iliştirilmiş kartonu da bir çırpıda söktüler. Sanırım müdavimleri cüzdan dolusu para verirdi kartona. Bir yasaklama eylemi kurbanı lokantanın hikayesi hala belleğimde taze. Eylemin öncüsü ise eski tiryaki, Belediye Başkanı Michael Bloomberg.

Bloomberg 2003’de lokanta ve barlarda sigara içmeyi yasakladıktan sonra içkili yerler büyük çapta zarara girdi. Meyhane uğrakçıları, “Sigara ile içki etle tırnak gibi ayrılmazlar” diye protesto gösterisi yaptılar, tütün yasağını sertçe kınadılar lokanta kaldırımında. Bloomberg tınmadı. Tiryakiler barda içki yudumlayıp dışarda filtresine kadar sigara tüttürdüler. İçki satışları etkilendi, genel direniş başladı ama Belediye Başkan, “Nuh” deyip “Peygamber” demedi. İşleri bozulan düzinelerle lokanta ve bar kapandı. İtalyan lokantacı girişte pencereye yapıştırdığı kartondan, “Bay Bloomberg, sigara yasaklama kararınız kesinlikle insan haklarını ihlaldir. Kiramı ve sekiz personelimin aylıklarını ödeyemez hale düştüm. Dükkanı kapatıyorum, şimdi mutlu musunuz?” diye seslendi.

 

Milyarder Bloomberg’in bu yakınıştan muhtemelen haberi olmadı, üstüne üstlük sigara satışlarına yüklü vergi koyarak tiryakileri bir kez daha öfkelendirdi. Eski tiryaki belediye başkanı, “Hedefim yaşamımda sigara içimini ortadan kaldırmak” diyerek konuya nokta koydu.

 

Citigroup analizcilerinin bir raporuna göre 30-50 yıl sonra kimse sigara içmeyecek. Amerika’da 1900 başında 2,5 milyar sigara içilmiş. Bu rakam 1950-60 arasında 484 milyara ulaşmış. 1980’de ise 632 milyar ile zirveye çıkmış. Sonraları Sağlık Bakanlığı’nın zoruyla paketlere basılan “Tütün akciğer kanserine sebep olur. Bir sigarada 5 bine yakın zararlı madde var. Tütün öldürür” şeklinde ikazlar, şehir ve eyalet vergilerinin katlanması New York’ta son çeyrek asırda tiryaki oranının yüzde 25’ten yüzde 16’ya düşmesini sağlamış.

 

Kapalı yerlerde sigara yasaklanması kapı aralığı dostlukları, ayaküstü sohbetlerin başlamasına sebep oldu. New York’lular işe giderken metro ve trenden sokağa çıkışta ilk yaptıkları alelacele bir sigara yapmak. Gün boyunca karda, kışta bina girişlerinde sigara içmeye zorlanan gözü kara tiryakiler, “Bloomberg vız gelir, tırıs gider. Bir paket 100 dolar dahi olsa bu tutkudan çekip alamaz bizi” diye meydan okuyorlar. Açık havada ‘dumanaltı’ tehlikesi olmamakla beraber içmeyenler tiryakilerin yanından kıvrılarak geçiyorlar. Görünümü de trajik bir manzara.

 

Sigaranın geçmişi de tiryakiliğin sıfırlanmasının kolay olmayacağını gösteriyor. ‘Sigara Kitabı-Sigaranın Tarihi ve Kültürü’ adlı kitapta İngiliz Kralı James I’in 1604 yılında sigaranın tiksinti veren kokusundan ağız, burun, akciğer ve beyne kadar zararlarını sıralayıp tütüne yüzde 4 bin vergi koymasına rağmen insanları caydıramadığı ifade ediliyor.

Aynı yüzyılda Papa Urban VIII’in kilisede sigara içen kişinin aforoz edileceği tehdidinde bulunuyor. Oysa eski Papa John Paul II’nin her yemekten sonra bir olmak üzere günde üç sigara içtiği de Hıristiyan aleminde sır değil.

Tiryaki sayısında dünya kıralı  Çin. Geçen yıl Çin’de satılan sigara sayısı 18 trilyon. Erkeklerin yüzde 67’si, 360 milyon Çinli, sigara tiryakisi. Pekin’de bir paket sigara 30 cent, New York’ya 10 dolara yakın. Yerküre’de 1.3 milyar erkek, 250 milyon kadın sigara içiyor.

 

Başlangıçta New York Belediye Başkanı’nın yasaklarına ben de çok tepki göstermiştim. Yanlış yapmışım. Onlarca yıllık sigara tiryakiliğime veda etmemi Bloomberg’e borçluyum.